หลัก  

ป.พ.พ. มาตรา 1599 ว.1   

               เมื่อบุคคลใดตาย มรดกของบุคคลนั้น ตกทอดแก่ทายาท

ป.พ.พ. มาตรา 1600    

               ภายใต้บังคับของบทบัญญัติแห่งประมวลกฎหมายนี้ กองมรดกของผู้ตาย ได้แก่ ทรัพย์สินทุกชนิดของผู้ตาย ตลอดจนสิทธิ หน้าที่ และ ความรับผิดต่างๆ เว้นแต่ ตามกฎหมาย หรือว่า โดยสภาพแล้ว เป็นการเฉพาะตัวของผู้ตายโดยแท้

ป.พ.พ. มาตรา 1601    

               ทายาท ไม่จำต้องรับผิดเกินกว่าทรัพย์มรดกที่ตกทอดได้แก่ตน

ป.พ.พ. มาตรา 1620 ว.1         

               ถ้าผู้ใดตาย โดยไม่ได้ทำพินัยกรรมไว้ หรือ ทำพินัยกรรมไว้ แต่ไม่มีผลบังคับได้ ให้ปันทรัพย์มรดกทั้งหมดแก่ ทายาทโดยธรรมของผู้ตายนั้น ตามกฎหมาย

• ทรัพย์สินที่เป็นทรัพย์มรดกของผู้ตาย ต้องเป็นทรัพย์สินที่มีอยู่ก่อนหรือขณะผู้ตายถึงแก่ความตาย (ฎีกาที่ 3776/2545) เงินฌาปนกิจสงเคราะห์มิใช่ทรัพย์มรดก เพราะมิใช่ทรัพย์มรดกที่ผู้ตายมีอยู่ก่อนหรือขณะถึงแก่ความตาย

คำพิพากษาศาลฎีกาที่  3527/2535

ป.พ.พ. มาตรา 1517 เดิม, 1625(1), 1635(2), 1639
ป.วิ.พ. มาตรา 148

          คดีก่อนที่โจทก์ที่ 2 ฟ้องจำเลยทั้งสองมีประเด็นข้อพิพาทว่าจำเลยที่ 1 เป็นบุตรของ ส. และ น. หรือไม่ กับมีเหตุที่จะเพิกถอนคำสั่งที่ตั้งจำเลยที่ 1 เป็นผู้จัดการมรดกของ ส. และน. หรือไม่ ส่วนคดีนี้ประเด็นข้อพิพาทเป็นเรื่องโจทก์ทั้งสองฟ้องขอแบ่งมรดกของ ส. จากจำเลยที่ 1 ในฐานะผู้จัดการมรดกของส.และน.กับเรียกมรดกของส. คืนจากจำเลยทั้งสองที่รับโอนไปโดยมิชอบคนละประเด็นกับที่ได้วินิจฉัยในคดีก่อน จึงมิใช่เป็นการรื้อฟ้องร้องกันอีกในประเด็นที่ได้วินิจฉัยโดยอาศัยเหตุอย่างเดียวกัน ไม่เป็นฟ้องซ้ำตาม ป.วิ.พ. มาตรา 148 ล. เป็นพี่สาวร่วมบิดามารดาเดียวกันกับ ส. เจ้ามรดกจึงเป็นทายาทโดยธรรม ตาม ป.พ.พ. มาตรา 1629(3) เมื่อ ล.ตายก่อน ส. โจทก์ที่ 1 ซึ่งเป็นบุตรของ ล. จึงมีสิทธิรับมรดกของ ส. แทนที่ ล. ตาม ป.พ.พ. มาตรา 1639 ที่ดินแปลงที่ น. ได้มาระหว่างอยู่กินเป็นสามีภรรยากับ ส.ก่อนจดทะเบียนสมรสกันย่อมมีกรรมสิทธิ์รวมกันคนละส่วน เมื่อ น.ตายก่อน ส. ส่วนที่เป็นของ น. จึงเป็นมรดกตกได้แก่จำเลยที่ 1บิดาของ น. ซึ่งเป็นทายาทโดยธรรม และ ส. คนละกึ่งหนึ่งตาม ป.พ.พ. มาตรา 1635(2) ส. จึงมีส่วนกรรมสิทธิ์ในที่ดินแปลงดังกล่าว 3 ใน 4 ส่วน เมื่อ ส. และ น. ต่างฝ่ายต่างมีสินเดิม การแบ่งเงินฝากในธนาคารซึ่งเป็นสินสมรสจึงต้องแบ่งกันคนละส่วน ตาม ป.พ.พ.มาตรา 1625(1) ประกอบมาตรา 1517(เดิม) ส่วนของ น. ย่อมตกได้แก่จำเลยที่ 1 และ ส.คนละกึ่งหนึ่งส. จึงมีส่วนในเงินฝาก3 ใน 4 ส่วน การที่จำเลยที่ 1 ถอนเงินจากธนาคารไปทั้งหมด จำเลยที่ 1 จึงมีหน้าที่ต้องแบ่งเงินให้แก่โจทก์ทั้งสองซึ่งเป็นทายาทของ ส.3 ใน 4 ส่วน.

          โจทก์ทั้งสองฟ้องว่า โจทก์ที่ 2 มอบอำนาจให้โจทก์ที่ 1ดำเนินคดีนี้แทนเมื่อประมาณปี 2488 นายสด อินทร ได้แต่งงานและอยู่กินฉันสามีภรรยากับนางสำเนียง อินทร โดยไม่ได้จดทะเบียนสมรส ต่อมาเมื่อวันที่ 28 มิถุนายน 2517 จึงได้จดทะเบียนสมรสกันก่อนแต่งงานนายสดมีสินเดิมจำพวกเครื่องมือเครื่องใช้ในการทำมาหากินราคา 61,100 บาท นางสำเนียงมีสินเดิมเป็นกรรมสิทธิ์รวมในที่ดินโฉนดเลขที่ 6900 ตำบลสามประทวน อำเภอเมืองฉะเชิงเทราจังหวัดฉะเชิงเทรา เฉพาะส่วนของนางสำเนียงเนื้อที่ 13 ไร่86 ตารางวา ราคา 26,000 บาท ระหว่างอยู่กินด้วยกันก่อนจดทะเบียนสมรส ได้ร่วมกันซื้อที่ดินเพิ่มเติมอีก 1 แปลง โฉนดเลขที่10263 ตำบลบางขวัญ (สามประทวน) อำเภอเมืองฉะเชิงเทราจังหวัดฉะเชิงเทรา เนื้อที่ 15 ไร่ 1 งาน 30 ตารางวา ราคา30,600 บาท โดยใส่ชื่อนางสำเนียงถือกรรมสิทธิ์ในโฉนดแต่เพียงผู้เดียวหลังจากจดทะเบียนสมรสกันแล้ว ได้ร่วมกันทำมาหาได้เกิดสินสมรสหลายรายการมีเงินฝากธนาคาร 45,000 บาท กับทรัพย์สินอื่นรวมแล้วคิดเป็นเงิน 54,877 บาท และสินเดิมส่วนของนายสดได้ขาดหายไปราคา 54,100 บาท นายสดและนางสำเนียงไม่มีบุตรด้วยกัน เมื่อวันที่ 13 สิงหาคม 2518 นางสำเนียงถึงแก่ความตายต้องแบ่งทรัพย์สินระหว่างนายสดคู่สมรสและนางสำเนียงเจ้ามรดก โดยนำสินสมรสที่นายสดและนางสำเนียงทำมาหาได้ร่วมกันไปชดใช้แทนสินเดิมของนายสดที่ขาดหายไป 54,100 บาท ยังเหลือสินสมรสอีกจำนวนเท่าใดแบ่งเป็นของนายสดกึ่งหนึ่ง และเป็นของนางสำเนียงกึ่งหนึ่ง ที่ดินโฉนดเลขที่ 10263 เป็นทรัพย์สินที่นายสดและนางสำเนียงทำมาหาได้ร่วมกันก่อนจดทะเบียนสมรส นายสดจึงมีกรรมสิทธิ์อยู่ด้วยกึ่งหนึ่งและนางสำเนียงมีกรรมสิทธิ์รวมอยู่ด้วยกึ่งหนึ่ง สำหรับที่ดินโฉนดเลขที่ 6900 เฉพาะส่วนของนางสำเนียงเป็นสินเดิมของนางสำเนียง ทรัพย์สินส่วนที่เป็นของนางสำเนียงทั้งหมด คือสินสมรสส่วนที่เหลือกึ่งหนึ่ง ที่ดินโฉนดเลขที่ 10263กึ่งหนึ่ง และที่ดินโฉนดเลขที่ 6900 เฉพาะส่วนของนางสำเนียงซึ่งเป็นสินเดิมของนางสำเนียง เป็นมรดกตกได้แก่ทายาทของนางสำเนียงคือจำเลยที่ 1 บิดานางสำเนียง และนายสดคู่สมรสคนละกึ่งหนึ่งเมื่อรวมทรัพย์สินส่วนของนายสดและที่นายสดได้รับส่วนแบ่งจากมรดกของนางสำเนียงแล้ว นายสดจะมีทรัพย์สิน คือสินเดิมของนายสดราคา61,100 บาท สินสมรสส่วนที่เหลือ 3 ใน 4 ส่วน ที่ดินโฉนดเลขที่10263 3 ใน 4 ส่วน คิดเป็นเนื้อที่ 11 ไร่ 1 งาน 97 ตารางวาและที่ดินโฉนดเลขที่ 6900 เฉพาะส่วนของนางสำเนียงที่เป็นสินเดิมกึ่งหนึ่ง เนื้อที่ 6 ไร่ 2 งาน 43 ตารางวา ทรัพย์มรดกของนางสำเนียงส่วนที่เหลือจากแบ่งให้นายสดแล้วทั้งหมดตกได้แก่จำเลยที่ 1 ต่อมาวันที่ 1 มกราคม 2519 นายสดถึงแก่ความตายทรัพย์สินของนายสดทั้งหมดแยกเป็นมรดกตกได้แก่ทายาทของนายสด คือโจทก์ที่ 1 ซึ่งเป็นผู้รับมรดกแทนที่นางลำเจียก จันทร์สว่าง พี่สาวร่วมบิดามารดาเดียวกันกับนายสดและโจทก์ที่ 2 ซึ่งเป็นน้องร่วมบิดามารดาเดียวกับนายสดเมื่อวันที่ 14 มิถุนายน 2519 จำเลยที่ 1 ซึ่งเป็นบิดาของนางสำเนียงได้ยื่นคำร้องต่อศาลชั้นต้นว่าจำเลยที่ 2 เป็นบุตรของนายสดและนางสำเนียง ขอให้สั่งจำเลยที่ 1 เป็นผู้จัดการมรดกของนายสดและนางสำเนียง กับให้จำเลยที่ 1 เป็นผู้ปกครองของจำเลยที่ 2 ผู้เยาว์ด้วย ซึ่งเป็นความเท็จ ศาลชั้นต้นมีคำสั่งตั้งจำเลยที่ 1 เป็นผู้จัดการมรดกของนายสดและนางสำเนียง กับให้จำเลยที่ 1 เป็นผู้ปกครองจำเลยที่ 2 ตามขอ ต่อมา โจทก์ที่ 2 ทราบเรื่องได้ยื่นฟ้องจำเลยที่ 1 และที่ 2 ขอให้เพิกถอนคำสั่งที่ตั้งให้จำเลยที่ 1 เป็นผู้จัดการมรดกของนายสดและนางสำเนียง กับให้ส่งทรัพย์มรดกแก่โจทก์ที่ 2 ศาลอุทธรณ์พิพากษายืนตามคำพิพากษาศาลชั้นต้นที่ให้ยกฟ้องโจทก์โดยวินิจฉัยว่าจำเลยที่ 2 ไม่ได้เป็นบุตรของนายสดและนางสำเนียงแต่จำเลยที่ 1 มีสิทธิขอจัดการมรดกของนางสำเนียง และไม่ตัดสิทธิโจทก์ที่จะฟ้องเกี่ยวกับทรัพย์มรดกของนายสดต่อไป ตามคดีแพ่งหมายเลขแดงที่ 166/2520 ของศาลชั้นต้น จำเลยที่ 2 จึงไม่มีสิทธิได้รับทรัพย์มรดกของนายสดและนางสำเนียง ปรากฏว่าเมื่อศาลมีคำสั่งตั้งจำเลยที่ 1 เป็นผู้จัดการมรดกของนายสดและนางสำเนียง จำเลยที่ 1ได้โอนที่ดินโฉนดเลขที่ 6900 เฉพาะส่วนของนางสำเนียงเป็นของจำเลยที่ 1 และโอนที่ดินโฉนดเลขที่ 10263 ใส่ชื่อจำเลยที่ 2 เป็นเจ้าของกรรมสิทธิ์ โดยจำเลยที่ 1 ไม่มีอำนาจตามกฎหมาย นอกจากนี้ยังปรากฏอีกว่าที่ดินโฉนดเลขที่ 10263 ส่วนที่เป็นมรดกของนายสดได้ค่าเช่าเป็นข้าวเปลือกประมาณปีละ 90 ถัง ตั้งแต่ปี 2519-2521 รวม 3 ปีได้ข้าวเปลือกเป็นค่าเช่า 270 ถัง คิดเป็นเงิน 6,750 บาท ค่าเช่าดังกล่าวนี้เป็นดอกผลอันเกิดจากที่ดินส่วนที่เป็นมรดกของนายสดจำเลยที่ 1 ได้เก็บเอาข้าวเปลือกค่าเช่าไป จึงมีหน้าที่ต้องส่งมอบให้แก่โจทก์ทั้งสอง โจทก์ทั้งสองได้ขอให้จำเลยที่ 1 จัดการแบ่งทรัพย์มรดกของนายสดแล้ว แต่จำเลยที่ 1 ไม่จัดการแบ่ง ขอให้บังคับให้เจ้าพนักงานที่ดินจังหวัดฉะเชิงเทราแก้ทะเบียนเพิกถอนชื่อจำเลยที่ 1 ออกจากการเป็นผู้ถือกรรมสิทธิ์ที่ดินโฉนดเลขที่ 6900ตำบลสามประทวน อำเภอเมืองฉะเชิงเทรา จังหวัดฉะเชิงเทรา เพิกถอนชื่อจำเลยที่ 2 ออกจากการเป็นผู้ถือกรรมสิทธิ์ที่ดินโฉนดเลขที่10263 ตำบลบางขวัญ (สามประทวน) อำเภอเมืองฉะเชิงเทรา จังหวัดฉะเชิงเทรา ให้เป็นชื่อจำเลยที่ 1 ในฐานะผู้จัดการมรดกทั้งสองโฉนดให้เอาสินสมรสระหว่างนายสดและนางสำเนียงไปใช้สินเดิมของนายสดส่วนที่ขาดหายไป 54,100 บาทจนได้สินเดิมครบราคา 61,100 บาท แล้วส่งมอบสินเดิมของนายสดให้โจทก์ทั้งสองต่อไปและให้แบ่งสินสมรสส่วนที่เหลือให้แก่โจทก์ทั้งสอง 3 ใน 4 ส่วนแบ่งที่ดินโฉนดเลขที่6900 เฉพาะส่วนของนางสำเนียงให้โจทก์ทั้งสองกึ่งหนึ่งและแบ่งที่ดินโฉนดเลขที่ 10263 ให้โจทก์ทั้งสอง 3 ใน 4 ส่วน ถ้าแบ่งไม่ได้ให้เอาที่ดินทั้งสองโฉนดดังกล่าวออกขายทอดตลาดเอาเงินสุทธิแบ่งให้โจทก์ทั้งสองและให้จำเลยที่ 1 ส่งมอบข้าวเปลือกจำนวน270 ถัง ราคา 6,750 บาท ให้แก่โจทก์ทั้งสอง กับให้ถือเอาคำพิพากษาคดีนี้เป็นการแสดงเจตนาของจำเลยทั้งสอง
          จำเลยทั้งสองให้การและแก้ไขคำให้การว่า นายสดและนางสำเนียงมีบุตรด้วยกัน 1 คน คือจำเลยที่ 2 กองมรดกของนายสดและนางสำเนียงจึงตกได้แก่จำเลยที่ 1 และที่ 2 เพียงสองคนเท่านั้น โจทก์ทั้งสองเป็นทายาทในลำดับถัดไปไม่มีสิทธิได้รับมรดกรายนี้ จำเลยที่ 1เป็นผู้จัดการมรดกนายสดและนางสำเนียงได้จัดการมรดกไปถูกต้องตามกฎหมายแล้ว หากจะฟังว่าจำเลยที่ 2 มิใช่บุตรของนายสดและนางสำเนียง กองมรดกก็ตกได้แก่จำเลยที่ 1 ผู้เดียว นายสดไม่เคยมีสินเดิมมาก่อนอยู่กินกับนางสำเนียง ได้อาศัยทำกินอยู่ในบ้านเรือนของจำเลยที่ 1 เครื่องมือเครื่องใช้ในการทำมาหากินก็ดี ที่ดินก็ดีล้วนแต่เป็นทรัพย์สินที่จำเลยที่ 1 ได้เกื้อกูลให้นางสำเนียงเป็นสินส่วนตัว โดยเฉพาะที่ดินโฉนดเลขที่ 6900 ตำบลสามประทวนอำเภอเมืองฉะเชิงเทรา จังหวัดฉะเชิงเทรา นางสำเนียงได้มาตั้งแต่ยังเป็นผู้เยาว์กึ่งหนึ่ง ต่อมาเมื่อเดือนพฤษภาคม 2508 จำเลยที่ 1ได้ออกเงินซื้อที่ดินโฉนดเลขที่ 10263 ตำบลบางขวัญ (สามประทวน)อำเภอเมืองฉะเชิงเทรา จังหวัดฉะเชิงเทรา ให้แก่นางสำเนียง ขณะนั้นนายสดและนางสำเนียงยังมิได้จดทะเบียนสมรสกัน ที่ดินทั้งสองแปลงดังกล่าวนายสดจึงไม่มีส่วนได้ในฐานะหุ้นส่วน โจทก์ที่ 2 เคยฟ้องจำเลยทั้งสองขอให้เพิกถอนคำสั่งที่ตั้งให้จำเลยที่ 1 เป็นผู้จัดการมรดกของนายสดและนางสำเนียงกับขอให้ส่งมอบทรัพย์มรดกแก่โจทก์ที่ 2มาแล้ว ตามคดีแพ่งหมายเลขแดงที่ 166/2520 ของศาลชั้นต้นซึ่งศาลพิพากษายกฟ้อง คดีถึงที่สุดแล้ว ฟ้องโจทก์ทั้งสองคดีนี้จึงเป็นฟ้องซ้ำ ขอให้ยกฟ้อง
          ระหว่างพิจารณาของศาลชั้นต้น จำเลยที่ 1 ถึงแก่ความตาย ศาลได้หมายเรียกนางพิกุล ยอดเจริญ บุตรจำเลยที่ 1 เข้าเป็นคู่ความแทนต่อมานางชิต ยอดเจริญ ภรรยาจำเลยที่ 1 ยื่นคำร้องขอเข้าเป็นคู่ความแทนจำเลยที่ 1 อีกศาลชั้นต้นอนุญาต และศาลได้มีคำสั่งตั้งนางชิตให้เป็นผู้แทนเฉพาะคดีของเด็กหญิงเพียงใจ อินทร จำเลยที่ 2ด้วย ต่อมานางชิดถึงแก่ความตาย ศาลชั้นต้นหมายเรียกนายอรุณ ยอดเจริญบุตรจำเลยที่ 1 เข้าเป็นคู่ความแทนจำเลยที่ 1 และศาลได้ตั้งให้พนักงานอัยการจังหวัดฉะเชิงเทราเป็นผู้แทนเฉพาะคดีของจำเลยที่ 2
          ศาลชั้นต้นวินิจฉัยว่า ฟ้องคดีนี้ไม่เป็นการฟ้องซ้ำกับคดีแพ่งหมายเลขแดงที่ 166/2520 ของศาลชั้นต้น โจทก์ทั้งสองมีสิทธิรับมรดกของนายสดพิพากษาให้นายอรุณ ยอดเจริญ ในฐานะผู้รับมรดกความของจำเลยที่ 1 (ที่ถูกคือจำเลยที่ 1) แบ่งที่ดินโฉนดเลขที่ 10263ตำบลบางขวัญ (สามประทวน) อำเภอเมืองฉะเชิงเทรา จังหวัดฉะเชิงเทราแก่โจทก์ทั้งสอง สามในสี่ส่วน แบ่งที่ดินโฉนดเลขที่ 6900 ตำบลสามประทวน อำเภอเมืองฉะเชิงเทรา จังหวัดฉะเชิงเทรา บ้าน 1 หลังและยุ้งข้าว 1 หลัง อย่างละสามในสี่ส่วนแก่โจทก์ทั้งสองรวมทั้งคืนเงิน 45,000 บาท แก่โจทก์ทั้งสองด้วย หากผู้รับมรดกความจำเลยที่ 1 บิดพลิ้ว ให้ถือเอาคำพิพากษาแทนการแสดงเจตนา และถ้าทรัพย์สินรายใดไม่อาจแบ่งได้ตามนั้น ก็ให้นำออกขายทอดตลาดนำเงินสดมาแบ่งกันตามส่วน
          จำเลยที่ 1 อุทธรณ์
          ศาลอุทธรณ์พิพากษาแก้เป็นว่า แบ่งที่ดินโฉนดเลขที่ 6900 ตำบลสามประทวน อำเภอเมืองฉะเชิงเทรา จังหวัดฉะเชิงเทรา ให้แก่โจทก์ทั้งสองกึ่งหนึ่ง นอกจากที่แก้ให้เป็นไปตามคำพิพากษาศาลชั้นต้น
          จำเลยที่ 1 ฎีกา
          ศาลฎีกาวินิจฉัยว่า "พิเคราะห์แล้ว ที่จำเลยที่ 1 ฎีกาว่าฟ้องโจทก์ที่ 2 คดีนี้เป็นฟ้องซ้ำกับคดีแพ่งหมายเลขแดงที่ 166/2520ของศาลชั้นต้นนั้นเห็นว่า ในคดีแพ่งหมายเลขแดงที่ 166/2520 ของศาลชั้นต้น ประเด็นข้อพิพาทในคดีมีเพียงว่าจำเลยที่ 2 เป็นบุตรของนายสดและนางสำเนียงหรือไม่และมีเหตุที่จะเพิกถอนคำสั่งที่ตั้งให้จำเลยที่ 1 เป็นผู้จัดการมรดกของนายสดและนางสำเนียงหรือไม่เท่านั้นสำหรับประเด็นเรื่องให้ส่งมอบทรัพย์มรดกในคดีดังกล่าวศาลอุทธรณ์ยังมิได้วินิจฉัยชี้ขาด โดยไม่ตัดสิทธิโจทก์ที่ 2 ที่จะไปฟ้องเกี่ยวกับทรัพย์มรดกในส่วนของนายสดเจ้ามรดกต่อไป ส่วนคดีนี้ ประเด็นข้อพิพาทเป็นเรื่องโจทก์ทั้งสองฟ้องขอแบ่งมรดกส่วนของนายสดเจ้ามรดกจากจำเลยที่ 1 ในฐานะผู้จัดการมรดกของนายสดและนางสำเนียงกับขอให้เรียกมรดกของนายสดคืนจากจำเลยทั้งสองในส่วนที่จำเลยทั้งสองรับโอนไปโดยมิชอบ คนละประเด็นกับที่ได้วินิจฉัยมาแล้วในคดีแพ่งหมายเลขแดงที่ 166/2520 ของศาลชั้นต้น จึงมิใช่การรื้อฟ้องร้องในประเด็นที่ศาลได้เคยวินิจฉัยมาแล้วโดยอาศัยเหตุอย่างเดียวกันฟ้องโจทก์ที่ 2 ในคดีนี้ไม่เป็นฟ้องซ้ำ ตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง มาตรา 148 โจทก์ที่ 2 มีอำนาจฟ้องจำเลยทั้งสองคดีนี้ได้ ฎีกาจำเลยที่ 1 ในข้อนี้ฟังไม่ขึ้น
          ที่จำเลยที่ 1 ฎีกาว่านางลำเจียกมารดาโจทก์ที่ 1 ถึงแก่ความตายไปก่อนนายสด โจทก์ที่ 1 ไม่สามารถรับมรดกแทนที่นางลำเจียกได้นั้น เห็นว่า นางลำเจียกเป็นพี่สาวร่วมบิดามารดาเดียวกันกับนายสดมรดก จึงเป็นทายาทโดยธรรม ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาตรา 1629(3) เมื่อนางลำเจียกถึงแก่ความตายก่อนนายสดเจ้ามรดกโจทก์ที่ 1 ซึ่งเป็นบุตรและเป็นผู้สืบสันดานของนางลำเจียก จึงมีสิทธิรับมรดกแทนที่นางลำเจียก ฟ้องเรียกให้แบ่งมรดกของนายสดได้ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1639 ฎีกาของจำเลยที่ 1ข้อนี้ฟังไม่ขึ้น
          ที่จำเลยที่ 1 ฎีกาว่าที่ดินโฉนดเลขที่ 10263 ตำบลบางขวัญ(สามประทวน) อำเภอเมืองฉะเชิงเทรา จังหวัดฉะเชิงเทรา เป็นสินเดิมของนางสำเนียงซึ่งแยกมาจากที่ดินโฉนดเลขที่ 126 ที่จำเลยที่ 1 ซื้อให้เมื่อปี 2507 นั้น คงมีแต่คำกล่าวอ้างของจำเลยที่ 1 ในอุทธรณ์และฎีกาเท่านั้น และก็ขัดกับคำเบิกความของนายอรุณ ยอดเจริญผู้เข้าเป็นคู่ความแทนจำเลยที่ 1 ซึ่งเบิกความว่า จำเลยที่ 1 ยกที่ดินแปลงดังกล่าวให้นางสำเนียงตั้งแต่นางสำเนียงยังเป็นเด็กข้ออ้างของจำเลยที่ 1 จึงรับฟังเป็นจริงไม่ได้ กลับปรากฏตามหลักฐานในโฉนดที่ดินเลขที่ 10263 ตำบลบางขวัญ (สามประทวน) อำเภอเมืองฉะเชิงเทรา จังหวัดฉะเชิงเทรา เอกสารหมาย ล.1 ว่านางสำเนียงได้ที่ดินแปลงนี้มาเมื่อปี 2508 ก่อนจดทะเบียนสมรสกับนายสดเพียง9 ปีเท่านั้น เมื่อนายสดและนางสำเนียงอยู่กินเป็นสามีภรรยากันประมาณ30 ปีแล้ว ที่ดินโฉนดดังกล่าวจึงเป็นทรัพย์สินที่นายสดและนางสำเนียงได้มาระหว่างอยู่กินเป็นสามีภรรยากัน นายสดและนางสำเนียงจึงมีกรรมสิทธิ์รวมกันคนละส่วน ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1357ส่วนของนางสำเนียงเป็นมรดกตกได้แก่จำเลยที่ 1 และนายสดคนละกึ่งหนึ่งตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1635(2) นายสดจึงมีส่วนกรรมสิทธิ์ในที่ดินแปลงนี้ 3 ใน 4 ส่วน อีก 1 ส่วนตกได้แก่จำเลยที่ 1 ส่วนของนายสดทั้งหมดตกได้แก่โจทก์ทั้งสองคนละกึ่งหนึ่งที่ศาลอุทธรณ์พิพากษาให้จำเลยที่ 1 แบ่งที่ดินโฉนดเลขที่ 10263ดังกล่าวให้โจทก์ทั้งสอง 3 ใน 4 ส่วน จึงชอบแล้ว ฎีกาของจำเลยที่ 1 ข้อนี้ฟังไม่ขึ้น
          ที่จำเลยที่ 1 ฎีกาว่าเงินฝากธนาคารจำนวน 45,000 บาท เป็นสินเดิมของนางสำเนียง เมื่อนางสำเนียงถึงแก่ความตายย่อมตกเป็นของจำเลยที่ 1 และนายสดสามีนั้น เห็นว่า ตามคำฟ้องโจทก์ทั้งสองอ้างว่า หลังจากนายสดและนางสำเนียงจดทะเบียนสมรสกันแล้ว ได้ร่วมกันทำมาหาได้เกิดสินสมรสหลายรายการซึ่งมีเงินฝากธนาคารกรุงไทยจำกัด สาขาฉะเชิงเทรา บัญชีเลขที่ 11592 จำนวน 45,000 บาทตามบัญชีทรัพย์สินสมรสเอกสารท้ายฟ้อง อันดับที่ 1 รวมอยู่ด้วยซึ่งโจทก์ที่ 1 ก็เบิกความยืนยันว่า เงินสดในธนาคารประมาณสี่หมื่นกว่าบาทเป็นทรัพย์สินที่เกิดขึ้นระหว่างนายสดและนางสำเนียงอยู่กินร่วมกันจำเลยที่ 1 มิได้นำสืบโต้เถียง ที่จำเลยที่ 1 อ้างว่าเป็นเงินที่ได้จากการขายที่ดินสินเดิมของนางสำเนียงนั้น จำเลยที่ 1เพิ่งกล่าวอ้างขึ้นในชั้นอุทธรณ์ฎีกา ไม่มีน้ำหนักในการรับฟังจึงต้องฟังว่าเงินฝากธนาคาร จำนวน 45,000 บาท ดังกล่าวเป็นสินสมรสระหว่างนายสดและนางสำเนียง เมื่อคดีฟังว่าก่อนจดทะเบียนสมรสกันนายสดและนางสำเนียงมีกรรมสิทธิ์ร่วมกันในที่ดินโฉนดเลขที่10263 ตำบลบางขวัญ (สามประทวน) อำเภอเมืองฉะเชิงเทรา จังหวัดฉะเชิงเทรา ต้องถือว่าทั้งนายสดและนางสำเนียงต่างมีสินเดิมด้วยกันเมื่อนางสำเนียงถึงแก่ความตายเงินฝากธนาคารดังกล่าวต้องแบ่งกันระหว่างนายสดและนางสำเนียงคนละส่วน ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1625(1) ประกอบด้วยประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์บรรพ 5 เดิมมาตรา 1517 ส่วนของนางสำเนียงเป็นมรดกตกได้แก่จำเลยที่ 1 และนายสดคนละกึ่งหนึ่ง นายสดจึงมีส่วนในเงินฝากธนาคารจำนวน45,000 บาท อยู่ 3 ใน 4 ส่วน อีก 1 ส่วนตกได้แก่จำเลยที่ 1 ส่วนของนายสดตกได้แก่โจทก์ทั้งสอง เมื่อจำเลยที่ 1 ในฐานะผู้จัดการมรดกของนายสดและนางสำเนียงได้ถอนเงินฝากทั้งหมดแล้ว จำเลยที่ 1มีหน้าที่ต้องแบ่งเงินฝากดังกล่าวให้โจทก์ทั้งสอง 3 ใน 4 ส่วนที่ศาลอุทธรณ์ให้จำเลยที่ 1 คืนเงินทั้งหมดให้โจทก์ทั้งสองนั้นศาลฎีกาไม่เห็นพ้องด้วย ฎีกาของจำเลยที่ 1 ฟังขึ้นบางส่วน"
          พิพากษาแก้เป็นว่า ให้จำเลยที่ 1 แบ่งเงินฝากที่ถอนไปจากธนาคารกรุงไทย จำกัด สาขาฉะเชิงเทรา บัญชีเงินฝากประจำเลขที่ 11592จำนวนเงิน 45,000 บาท ให้โจทก์ทั้งสองสามในสี่ส่วน นอกจากที่แก้ให้เป็นไปตามคำพิพากษาศาลอุทธรณ์.

( สังเวียน รัตนมุง - ประมาณ ชันซื่อ - จองทรัพย์ เที่ยงธรรม )

ป.พ.พ. มาตรา 1646

          การที่เจ้ามรดกได้ทำพินัยกรรมยกทรัพย์ให้ผู้ใด โดยอ้างว่า เป็นทรัพย์ของเจ้ามรดกนั้น มิใช่จะถือว่าทรัพย์ที่ระบุในพินัยกรรม เป็นของเจ้ามรดกเสมอไป ต้องพิจารณาจากพยานหลักฐานต่าง ๆ ว่าเป็น ทรัพย์ของเจ้ามรดกหรือไม่ เมื่อคดีฟังได้ว่าเจ้ามรดกได้ยกทรัพย์ บางส่วนให้จำเลยทั้งสองก่อนตาย ทรัพย์ส่วนที่ยกให้ย่อมไม่เป็น ของเจ้ามรดกที่จะทำพินัยกรรมยกให้โจทก์ทั้งสองได้.

          คดีทั้งสองสำนวนนี้ศาลชั้นต้นพิจารณาและพิพากษารวมกันโดยให้เรียกนายประคอง แจ่มประทีป โจทก์ในสำนวนแรก และจำเลยที่ 2ในสำนวนหลังเป็นโจทก์ที่ 1 เรียกนางละมัย ทรงไตรย์ จำเลยที่ 1ในสำนวนหลังเป็นโจทก์ที่ 2 เรียกนางทวี ศรสุวรรณ จำเลยในสำนวนแรกและโจทก์ที่ 2 ในสำนวนหลังเป็นจำเลยที่ 1 เรียกนางละเมียด จันทร์ทรงโจทก์ที่ 1 ในสำนวนหลังเป็นจำเลยที่ 2
          สำนวนแรกโจทก์ที่ 1 ฟ้องว่า โจทก์ที่ 1 เป็นผู้รับมรดกตามพินัยกรรมเอกสารฝ่ายเมืองของนางบุญนาค แจ่มประทีป มารดา โดยนางบุญนาคทำพินัยกรรมยกบ้านเลขที่ 24 หมู่ที่ 5 ตำบลบ้านคลังอำเภอบางบาล จังหวัดพระนครศรีอยุธยา และโรงวัวซึ่งอยู่ติดกับบ้านดังกล่าวให้โจทก์ที่ 1 เมื่อนางบุญนาคตายแล้ว โจทก์ที่ 1เข้าไปทำการรื้อบ้านและโรงวัว แต่จำเลยที่ 1 ขัดขวางอ้างว่าทรัพย์สินดังกล่าวเป็นของจำเลยที่ 1 ขอให้พิพากษาห้ามมิให้จำเลยที่ 1 และบริวารขัดขวาง
          จำเลยที่ 1 ให้การว่า นางบุญนาค แจ่มประทีป มารดา ยกบ้านทรงไทยยอดแหลมเลขที่ 24 ให้เป็นกรรมสิทธิ์ของจำเลยที่ 1 โดยยกให้ตอนจำเลยที่ 1 สมรสกับนายกมล ศรสุวรรณ และใช้บ้านหลังนี้เป็นเรือนหอต่อมาจำเลยที่ 1 ได้ต่อเติมบ้านทรงไทยยอดแหลมขึ้นอีกหลังเป็นทรงบังกะโลและปลูกโรงวัวขึ้นเองภายหลัง นางบุญนาคไม่มีสิทธิเอาทรัพย์ดังกล่าวไปทำพินัยกรรมยกให้โจทก์ที่ 1 พินัยกรรมท้ายฟ้องไม่สมบูรณ์เป็นโมฆะ เพราะขณะทำพินัยกรรมนางบุญนาคมีสติไม่สมบูรณ์หลงใหลฟั่นเฟือน ลายพิมพ์นิ้วมือในพินัยกรรมจะเป็นลายพิมพ์นิ้วมือของนางบุญนาคที่แท้จริงหรือไม่ จำเลยที่ 1 ไม่รับรอง ขอให้ยกฟ้อง
          สำนวนที่สอง จำเลยที่ 1 ที่ 2 เป็นโจทก์ฟ้องว่า จำเลยที่ 1ที่ 2 และโจทก์ที่ 1 ที่ 2 เป็นพี่น้องร่วมบิดามารดาเดียวกันเมื่อนางบุญนาค แจ่มประทีป มารดายังมีชีวิตนางบุญนาคยกที่ดินส.ค.1 เลขที่ 21 หมู่ที่ 21 หมู่ที่ 5 ตำบลบ้านคล้ง อำเภอบางบาลจังหวัดพระนครศรีอยุธยา เนื้อที่ประมาณ 78 ตารางวา กับเรือนทรงไทยยอดแหลมเลขที่ 24 ซึ่งปลูกอยู่ในที่ดินแปลงนี้ให้แก่จำเลยที่ 1 จำเลยที่ 1 ครอบครองปลูกบ้านเพิ่มขึ้นอีก 1 หลัง เป็นบ้านทรงบังกะโลติดกับเรือนหลังเดิมและปลูกโรงวัวขึ้นอีก 1 โรงและนางบุญนาคยังยกที่ดิน น.ส.3 เลขที่ 54 เล่ม 1 หน้า 47 หมู่ที่ 5ตำบลบ้านคล้ง เนื้อที่ 3 งาน 92 ตารางวา ให้แก่จำเลยที่ 2จำเลยที่ 1 และโจทก์ที่ 2 ด้วย โดยจำเลยที่ 2 ได้ปลูกเรือนในที่ดินส่วนที่ได้รับยกให้อยู่ทางด้านทิศตะวันออกของที่ดิน โจทก์ที่ 2ก็เข้าครอบครองที่ดินส่วนที่ได้รับยกให้เช่นกัน ใช้ปลูกบ้านจำเลยที่ 1 ซึ่งได้ที่ดินทางด้านทิศตะวันตก ได้ใช้ที่ดินทำลานนวดข้าว และทำสวน นอกจากนี้นางบุญนาคยังได้ยกที่ดิน ส.ค.1 เลขที่ 19หมู่ที่ 5 ตำบลบ้านคล้งเนื้อที่ประมาณ 60 ตารางวา ให้แก่จำเลยที่ 2และโจทก์ที่ 2 คนละครึ่ง ซึ่งจำเลยที่ 2 ได้เข้าครอบครองที่ดินแปลงนี้ทางด้านทิศตะวันออกและปลูกโรงวัวไว้ 1 โรง สำหรับที่ดินส่วนที่เป็นของโจทก์ที่ 2 โจทก์ที่ 2 ปล่อยทิ้งว่างไว้ หลังจากนางบุญนาคตายแล้ว จำเลยจึงรู้ว่าโจทก์ทั้งสองสมคบกันฉ้อฉลหลอกลวงพานางบุญนาคไปทำพินัยกรรมเอกสารฝ่ายเมืองที่อำเภอบางบาล นางบุญนาคไม่มีอำนาจเอาทรัพย์สินดังกล่าวซึ่งตกเป็นกรรมสิทธิ์ของจำเลยแล้วไปทำพินัยกรรมยกให้แก่โจทก์ทั้งสอง ทั้งขณะทำพินัยกรรมนางบุญนาคชรามากแล้ว มีสติไม่สมบูรณ์หลงลืม ได้ทำพินัยกรรมเพราะถูกข่มขู่โดยสำคัญผิดหรือถูกกลฉ้อฉลถึงขนาด พินัยกรรมดังกล่าวจึงเสียไปทั้งฉบับ ขอให้เพิกถอนข้อกำหนดพินัยกรรมเอกสารฝ่ายเมืองฉบับลงวันที่20 สิงหาคม 2528 และพิพากษาว่า ที่ดิน ส.ค.1 เลขที่ 21 พร้อมเรือนทรงไทยเลขที่ 24 กับเรือนทรงบังกะโลและโรงวัวเป็นกรรมสิทธิ์ของจำเลยที่ 1 ที่ดิน ส.ค.1 เลขที่ 19 เนื้อที่ประมาณ 30 ตารางวาตามเส้นสีแดงในแผนที่ท้ายฟ้องกับโรงวัวเป็นกรรมสิทธิ์ของจำเลยที่ 2และที่ดิน น.ส.3 เลขที่ 54 เล่ม 1 หน้า 47 เนื้อที่ดินประมาณ150 ตารางวา ตามเส้นสีเหลืองในแผนที่ท้ายฟ้องพร้อมสิ่งปลูกสร้างเป็นกรรมสิทธิ์ของจำเลยที่ 2 ที่ดินตามเส้นสีเขียวในแผนที่ท้ายฟ้องเนื้อที่ประมาณ 92 ตารางวา เป็นกรรมสิทธิ์ของจำเลยที่ 1
          โจทก์ให้การว่า นางบุญนาคไม่เคยยกที่ดิน ส.ค.1 เลขที่ 21พร้อมบ้านเลขที่ 24 หรือยกที่ดิน ส.ค.1 เลขที่ 19 หรือยกที่ดินน.ส.3 เลขที่ 54 ให้แก่จำเลยคนหนึ่งคนใดเลย จำเลยอยู่ในที่ดินโดยอาศัยนางบุญนาค มารดา พินัยกรรมของนางบุญนาคมีผลสมบูรณ์ตามกฎหมาย ทรัพย์สินที่ระบุในพินัยกรรมเป็นของนางบุญนาคทั้งสิ้นคำฟ้องที่อ้างว่าพินัยกรรมไม่สมบูรณ์เป็นฟ้องเคลือบคลุม ขอให้ยกฟ้อง
          ศาลชั้นต้นพิพากษาว่า ที่ดิน ส.ค.1 เลขที่ 21 (ที่ถูกควรจะเป็นส.ค.1 เลขที่ 19) หมู่ 5 ตำบลบ้านคล้ง อำเภอบางบาล จังหวัดพระนครศรีอยุธยา พร้อมสิ่งปลูกสร้างในที่ดิน คือบ้านทรงบังกะโลเลขที่ 24 และโรงวัวเป็นของจำเลยที่ 1 ที่ดิน ส.ค.1 เลขที่ 19(ที่ถูกควรจะเป็น ส.ค.1 เลขที่ 21) หมู่ที่ 5 ตำบลบ้านคล้งอำเภอบางบาล จังหวัดพระนครศรีอยุธยา เฉพาะส่วนที่จำเลยที่ 2ปลูกโรงวัวอยู่ตามรูปแผนที่ท้ายคำฟ้องในสำนวนคดีหมายเลขดำที่126/2530 เส้นสีแดงเนื้อที่ประมาณ 30 ตารางวา เป็นของจำเลยที่ 2ที่ดิน น.ส.3 เลขที่ 54 เล่ม 1 หน้า 47 หมู่ 5 ตำบลบ้านคล้งอำเภอบางบาล จังหวัดพระนครศรีอยุธยา เฉพาะส่วนที่จำเลยที่ 2ปลูกบ้านอยู่ตามรูปแผนที่ท้ายคำฟ้องคดีหมายเลขดำที่ 126/2530เส้นสีเหลือง เนื้อที่ประมาณ 150 ตารางวา เป็นของจำเลยที่ 2และเฉพาะส่วนตามเส้นสีเขียวเนื้อที่ประมาณ 92 ตารางวา เป็นของจำเลยที่ 1 ให้เพิกถอนพินัยกรรมเอกสารฝ่ายเมือง ฉบับลงวันที่20 สิงหาคม 2528 ของนางบุญนาค แจ่มประทีป ให้ยกฟ้องโจทก์ที่ 1ในสำนวนคดีหมายเลขดำที่ 32/2530 (สำนวนแรก)
          โจทก์ทั้งสองอุทธรณ์
          ศาลอุทธรณ์พิพากษายืน
          โจทก์ทั้งสองฎีกา
          ศาลฎีกาวินิจฉัยว่า "...การที่นางบุญนาคได้ทำพินัยกรรมยกทรัพย์ให้ผู้ใดโดยอ้างว่าเป็นทรัพย์ของนางบุญนาคนั้น มิใช่จะถือว่าทรัพย์ที่ระบุในพินัยกรรมเป็นของนางบุญนาค ต้องพิจารณาจากพยานหลักฐานต่าง ๆ ว่าเป็นทรัพย์ของนางบุญนาคหรือไม่ เมื่อคดีฟังได้ว่านางบุญนาคได้ยกให้จำเลยทั้งสองบางส่วนก่อนตาย ทรัพย์ส่วนที่ยกให้ย่อมไม่เป็นของนางบุญนาคที่จะทำพินัยกรรมยกให้โจทก์ทั้งสองได้ ส่วนที่โจทก์ทั้งสองฎีกาว่าศาลอุทธรณ์ได้วินิจฉัยว่าเมื่อมีการพิพาทเรื่องทางภารจำยอมทางด้านทิศใต้ของที่ดิน ส.ค.1ทั้งสองแปลงถูกปิดกั้นจำเลยทั้งสองเป็นผู้ฟ้องร้อง เป็นข้อสนับสนุนว่านางบุญนาคยกให้จำเลยทั้งสองทั้งที่คดีดังกล่าวไม่ผูกพันโจทก์ทั้งสองนั้น เห็นว่าเป็นกรณีที่ศาลอุทธรณ์ยกเหตุผลตามพยานหลักฐานในสำนวนให้เห็นว่าพยานจำเลยทั้งสองมีน้ำหนักดีกว่าพยานโจทก์เพื่อชี้ว่าจำเลยทั้งสองได้รับการยกให้ทรัพย์พิพาทมาก่อนแล้วมิใช่เอาคำพิพากษาคดีก่อนมาผูกมัดโจทก์แต่อย่างใด ฎีกาโจทก์ทั้งสองฟังไม่ขึ้น
          แต่ที่ศาลล่างทั้งสองให้เพิกถอนพินัยกรรมนั้น เห็นว่าพินัยกรรมดังกล่าวนายอุดม บุญนรา ปลัดอำเภอเสนาผู้ทำหน้าที่แทนนายอำเภอและเป็นผู้ทำพินัยกรรมรายนี้เบิกความว่า นางบุญนาคมีสติสัมปชัญญะสมบูรณ็ดี และพินัยกรรมทำถูกต้องตามขั้นตอนของกฎหมายจึงเป็นพินัยกรรมที่ชอบด้วยกฎหมาย และทรัพย์ที่ระบุในพินัยกรรมมีพิพาทบางส่วนเท่านั้น ยังมีส่วนที่มิได้พิพาทกัน เช่นที่ดินตามน.ส.3 เอกสารหมาย ล.2 และ ส.ค.1 เลขที่ 21 เอกสารหมาย ล.3บางส่วน ส่วนที่ไม่พิพาทยังมีผลตามพินัยกรรม ไม่มีผลเฉพาะแต่ทรัพย์พิพาทที่ได้ยกให้แก่จำเลยทั้งสองเท่านั้น จึงควรเพิกถอนพินัยกรรมบางส่วนเฉพาะทรัพย์ส่วนที่เกี่ยวกับที่นางบุญนาคได้ยกให้แก่จำเลยทั้งสอง"
          พิพากษาแก้เป็นว่า ให้เพิกถอนพินัยกรรมเอกสารฝ่ายเมืองฉบับลงวันที่ 20 สิงหาคม 2528 ของนางบุญนาค แจ่มประทีป บางส่วนเฉพาะเกี่ยวกับทรัพย์ที่นางบุญนาคได้ยกให้แก่จำเลยทั้งสองเท่านั้นนอกจากที่แก้ให้เป็นไปตามคำพิพากษาศาลอุทธรณ์.

( ก้าน อันนานนท์ - อุดม เฟื่องฟุ้ง - อัมพร ทองประยูร )

ป.พ.พ. มาตรา 1377, 1724, 1600, 1605
ป.วิ.พ. มาตรา 142, 148

          ที่ดินพิพาทมีหนังสือรับรองการทำประโยชน์ (น.ส. 3 ก) เมื่อ ม. เจ้ามรดกเป็นผู้มีชื่อในหนังสือรับรองการทำประโยชน์ ม. จึงมีเพียงสิทธิครอบครอง การที่ ม. ยกที่ดินพิพาทให้แก่โจทก์และจำเลยที่ 1 และต่างฝ่ายต่างเข้าครอบครองเป็นส่วนสัดเป็นการโอนไปซึ่งการครอบครองให้แก่โจทก์และจำเลยที่ 1 แล้ว ม. ไม่มีสิทธิครอบครองในที่ดินพิพาทอีกต่อไป เมื่อ ม. ถึงแก่ความตายที่ดินพิพาทจึงมิใช่ทรัพย์มรดกของ ม. การที่จำเลยที่ 1 ขายที่ดินพิพาทให้แก่จำเลยที่ 2 จึงมิใช่เป็นการขายทรัพย์มรดกของ ม. โจทก์ซึ่งเป็นทายาทของ ม. ไม่อาจฟ้องขอให้เพิกถอนนิติกรรมการซื้อขายที่ดินพิพาทได้ พฤติการณ์ของจำเลยที่ 1 ยังไม่มีเหตุสมควรที่จะถอนจำเลยที่ 1 ออกจากการเป็นผู้จัดการมรดกของ ม. ทั้งไม่อาจกำจัดมิให้จำเลยที่ 1 ได้รับมรดกของ ม. ฐานยักย้ายหรือปิดบังทรัพย์มรดก
          โจทก์ตั้งประเด็นมาในฟ้องขอให้เพิกถอนจำเลยที่ 1 จากการเป็นผู้จัดการมรดก กำจัดจำเลยที่ 1 มิให้รับมรดกและเพิกถอนนิติกรรมการซื้อขายระหว่างจำเลยทั้งสอง โดยมิได้ฟ้องเรียกคืนที่ดินพิพาทในฐานะโจทก์เป็นเจ้าของ ศาลจะพิพากษาให้เพิกถอนการโอนในฐานะโจทก์เป็นเจ้าของไม่ได้ เพราะเป็นเรื่องนอกฟ้องนอกประเด็นต้องห้ามตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง มาตรา 142 จึงพิพากษายกฟ้องโดยไม่ตัดสิทธิโจทก์ที่จะนำคำฟ้องมายื่นใหม่ภายใต้บังคับแห่งบทบัญญัติของกฎหมายว่าด้วยอายุความ

________________________________

          โจทก์ฟ้องว่า จำเลยที่ 1 ในฐานะเป็นทายาทโดยธรรมและเป็นผู้จัดการมรดกของนายมี พันธ์วงษ์หรือพันธุวงษ์ ตามคำสั่งของศาลชั้นต้นได้โอนขายที่ดินมรดกของนายมีตามหนังสือรับรองการทำประโยชน์ (น.ส. 3 ก) เลขที่ 1879 เนื้อที่ 36 ไร่ 2 งาน 40 ตารางวา ซึ่งยังไม่ได้แบ่งปันแก่ทายาทให้แก่จำเลยที่ 2 โดยไม่สุจริตไม่ได้แจ้งและไม่ได้รับความยินยอมจากโจทก์ซึ่งเป็นบุตรและทายาทโดยธรรมของนายมี ถือว่าจำเลยที่ 1 ละเลยไม่ทำการตามหน้าที่และปกปิดการโอนขายทรัพย์มรดกเป็นเหตุให้จำเลยที่ 1 ถูกกำจัดมิให้รับมรดก ขอให้เพิกถอนจำเลยที่ 1 ออกจากการเป็นผู้จัดการมรดกและกำจัดมิให้จำเลยที่ 1 รับมรดกของเจ้ามรดก กับเพิกถอนนิติกรรมการซื้อขายที่ดินระหว่างจำเลยทั้งสอง
          จำเลยที่ 1 ขาดนัดยื่นคำให้การ
          จำเลยที่ 2 ให้การว่า จำเลยที่ 2 ซื้อที่ดินพิพาทจากจำเลยที่ 1 โดยสุจริต เสียค่าตอบแทนและจดทะเบียนต่อพนักงานเจ้าหน้าที่ตามกฎหมาย โจทก์จึงไม่มีสิทธิฟ้องขอให้เพิกถอนนิติกรรมการซื้อขายที่ดินของจำเลยที่ 2 ขอให้ยกฟ้อง
          ศาลชั้นต้นพิพากษายกฟ้อง ค่าฤชาธรรมเนียมให้เป็นพับ
          โจทก์อุทธรณ์
          ศาลอุทธรณ์ภาค 3 พิพากษายืน ค่าฤชาธรรมเนียมชั้นอุทธรณ์ให้เป็นพับ
          โจทก์ฎีกา
          ศาลฎีกาวินิจฉัยว่า “พิเคราะห์แล้ว ข้อเท็จจริงฟังได้ว่า โจทก์และจำเลยที่ 1 เป็นบุตรของนายมี พันธ์วงษ์หรือพันธุวงษ์ ซึ่งถึงแก่ความตายไปแล้ว จำเลยที่ 1 เป็นผู้จัดการมรดกของนายมีตามคำสั่งศาลชั้นต้น จำเลยที่ 1 ในฐานะผู้จัดการมรดกของนายมีได้จดทะเบียนโอนขายที่ดินพิพาทตามหนังสือรับรองการทำประโยชน์ (น.ส. 3 ก) เลขที่ 1879 ตำบลปะเคียบ อำเภอคูเมือง จังหวัดบุรีรัมย์ เนื้อที่ 36 ไร่ 2 งาน 40 ตารางวา ให้แก่จำเลยที่ 2 ในราคา 150,000 บาท ตามหนังสือสัญญาซื้อขายเอกสารหมาย ล.3 คดีมีปัญหาวินิจฉัยตามฎีกาของโจทก์ว่า โจทก์มีสิทธิฟ้องขอให้เพิกถอนนิติกรรมการซื้อขายที่ดินพิพาทระหว่างจำเลยที่ 1 กับจำเลยที่ 2 หรือไม่ โจทก์กล่าวในฟ้องว่า ที่ดินพิพาทเป็นทรัพย์มรดกของนายมี บิดาของโจทก์และจำเลยที่ 1 แต่จากการนำสืบของโจทก์ได้ความว่าในระหว่างมีชีวิตอยู่ นายมีเจ้ามรดกได้ยกที่ดินพิพาทคือที่ดินตามหนังสือรับรองการทำประโยชน์ (น.ส. 3 ก) เลขที่ 1879 ตั้งอยู่ ตำบลปะเคียบ อำเภอคูเมือง จังหวัดบุรีรัมย์ ให้โจทก์และจำเลยที่ 1 คนละกึ่งหนึ่ง หลังจากที่ได้รับการยกให้แล้วโจทก์และจำเลยที่ 1 ได้แบ่งแยกการครอบครองที่ดินเป็นสองส่วนมีคันนาเป็นแนวแบ่งเขตโจทก์ครอบครองที่ดินทางด้านทิศใต้ ส่วนจำเลยที่ 1 ครอบครองที่ดินทางด้านทิศเหนือ เห็นว่า ที่พิพาทมีเอกสารสิทธิเป็นหนังสือรับรองการทำประโยชน์ (น.ส. 3 ก) นายมีเจ้ามรดกเป็นผู้มีชื่อในหนังสือรับรองการทำประโยชน์ เจ้ามรดกจึงมีเพียงสิทธิครอบครอง การที่เจ้ามรดกยกที่ดินพิพาทให้แก่โจทก์และจำเลยที่ 1 คนละกึ่งหนึ่งและต่างฝ่ายต่างเข้าครอบครองเป็นส่วนสัดตามที่ได้รับการยกให้เป็นการที่เจ้ามรดกโอนไปซึ่งการครอบครองในที่ดินพิพาทให้แก่โจทก์และจำเลยที่ 1 แล้ว โจทก์และจำเลยที่ 1 ได้สิทธิครอบครองในที่ดินพิพาทตามที่ได้รับโอนการครอบครองจากเจ้ามรดก เจ้ามรดกไม่มีสิทธิครอบครองในที่ดินพิพาทอีกต่อไป เมื่อนายมีถึงแก่ความตายที่ดินพิพาทจึงมิใช่ทรัพย์มรดกของนายมีที่จะตกทอดแก่ทายาท การที่จำเลยที่ 1 ขายที่ดินพิพาทให้แก่จำเลยที่ 2 จึงมิใช่เป็นการขายทรัพย์มรดกของนายมี โจทก์ไม่อาจฟ้องขอให้เพิกถอนนิติกรรมการซื้อขายที่ดินพิพาทระหว่างจำเลยที่ 1 กับจำเลยที่ 2 ได้ พฤติการณ์ของจำเลยที่ 1 ยังไม่มีเหตุสมควรที่จะถอนจำเลยที่ 1 ออกจากการเป็นผู้จัดการมรดกของนายมี ทั้งไม่อาจกำจัดมิให้จำเลยที่ 1 ได้รับมรดกของนายมีฐานยักย้ายหรือปิดบังทรัพย์มรดกได้ คดีนี้โจทก์ตั้งประเด็นมาในฟ้องขอให้เพิกถอนจำเลยที่ 1 จากการเป็นผู้จัดการมรดก กำจัดจำเลยที่ 1 มิให้รับมรดกและเพิกถอนนิติกรรมการซื้อขายระหว่างจำเลยทั้งสอง โดยมิได้ฟ้องเรียกคืนที่ดินพิพาทในฐานะโจทก์เป็นเจ้าของ เช่นนี้ ศาลจะพิพากษาให้เพิกถอนการโอนในฐานะโจทก์เป็นเจ้าของไม่ได้ เพราะเป็นเรื่องนอกฟ้องนอกประเด็นต้องห้ามตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง มาตรา 142 แต่ไม่ตัดสิทธิโจทก์ที่จะนำคำฟ้องมายื่นใหม่ ภายใต้บังคับแห่งบทบัญญัติของกฎหมายว่าด้วยอายุความ ที่ศาลล่างทั้งสองพิพากษาชอบแล้ว ฎีกาของโจทก์ฟังไม่ขึ้น”
          พิพากษายืน แต่ไม่ตัดสิทธิโจทก์ที่จะนำคำฟ้องมายื่นใหม่ภายใต้บังคับแห่งบทบัญญัติของกฎหมายว่าด้วยอายุความ ค่าฤชาธรรมเนียมชั้นฎีกาให้เป็นพับ

( สบโชค สุขารมณ์ - เรวัตร อิศราภรณ์ - ม.ล.ฤทธิเทพ เทวกุล )

คำพิพากษาศาลฎีกาที่  3776/2545

ป.พ.พ. มาตรา 850, 1612, 1615, 1656, 1705, 1727

          พินัยกรรมที่มีพยานลงลายมือชื่อสองคน แต่มิได้ลงวัน เดือน ปี ที่ทำพินัยกรรมถือว่าเป็นพินัยกรรมที่ทำขึ้นโดยขัดต่อประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1656ย่อมเป็นโมฆะตามมาตรา 1705
           บันทึกข้อตกลงที่มีข้อความว่า ผู้คัดค้านที่ 1 ได้รับเงินจากผู้ร้องในนามผู้จัดการมรดกของ ส. ไปในวันนี้แล้วและจะไม่เรียกร้องใด ๆ ทั้งสิ้นอีก เป็นข้อตกลงระงับข้อพิพาทในทรัพย์มรดก ที่จะมีขึ้นในเรื่องการแบ่งปันทรัพย์มรดกของผู้ตายในอนาคตให้หมดไป จึงเป็นการประนีประนอมยอมความตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาตรา 850 นอกจากนี้เงิน 10,000 บาท ที่ผู้ร้องจ่ายให้ผู้คัดค้านที่ 1 ก็เป็นเงินฌาปนกิจสงเคราะห์ ซึ่งมิใช่ทรัพย์มรดกเพราะมิใช่ทรัพย์สินที่ผู้ตายมีอยู่ก่อนหรือขณะถึงแก่ความตาย ดังนั้น การที่ผู้คัดค้านที่ 1 รับเงินดังกล่าวไป แล้วทำบันทึกว่าจะไม่เรียกร้องใด ๆ ทั้งสิ้นอีก จึงเป็นการสละมรดกทั้งหมดมิใช่สละมรดกเพียงบางส่วนจึงมีผลเป็นการสละมรดกตามมาตรา 1612 และไม่เป็นการฝ่าฝืนมาตรา 1613เมื่อผู้คัดค้านที่ 1 สละมรดกแล้วมีผลย้อนหลังไปถึงเวลาเจ้ามรดกตายตามมาตรา 1615 ผู้คัดค้านที่ 1 จึงไม่ใช่ทายาทและผู้มีส่วนได้เสียในทรัพย์มรดกไม่มีอำนาจร้องขอถอนผู้จัดการมรดก